Przestrzeń jest dobrem o charakterze ograniczonym, zatem nie ulega wątpliwości, że zadaniem organów władzy publicznej jest regulacja sposobu jej wykorzystywania prowadzona w interesie publicznym –zarówno w ujęciu negatywnym (ochrona stanu istniejącego) jak i pozytywnym (reglamentacja dokonywanych zmian).
Potrzeba rynku
Potrzeba istnienia w tym zakresie sprawnych mechanizmów regulacyjnych nie jest negowana nawet przez zwolenników skrajnie ograniczonej roli państwa w gospodarce
W Kodeksie ujęte zostaną regulacje dotyczące nabywania nieruchomości w związku z realizacją celów publicznych oraz elementy postępowań w przedmiocie oceny oddziaływania na środowisko, zastępując w tym zakresie wszystkie tzw. specustawy inwestycyjne. Kodeks w sposób wyczerpujący ureguluje realizację inwestycji budowlanych, w tym uzyskanie zgody inwestycyjnej, zgody na użytkowanie oraz zasady utrzymania obiektów budowlanych i postępowania w sprawie katastrof.
Kodeks urbanistyczno-budowlany ma kierować gospodarowanie przestrzenią.
Proces gospodarowania przestrzenią jest materią szczególną i regulowaną obecnie przez prawo.
Kodeks urbanistyczno-budowlany stanowi odpowiedz na potrzebę zapewnienia sprawnych i kompleksowych narzędzi prawnych, mających na celu harmonijną realizację wskazanych działań, w myśl zasady zrównoważonego rozwoju i przy zachowaniu ładu przestrzennego.
Nowa regulacja wymagać będzie szeregu działań wdrożeniowych o charakterze pozaprawnym, które pozostaną w zakresie kompetencji ministra właściwego ds. budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa.
Do działań tych należeć będzie przede wszystkim popularyzacja rozwiązań nowej ustawy, działania edukacyjne skierowane do wszystkich grup interesariuszy, a także publikowanie dokumentów o charakterze nie normatywnym, takich jak dobre praktyki, podręczniki stosowania, wytyczne, standardy. Szczególną kompetencję w tym zakresie Kodeks przewiduje dla ministra w odniesieniu do standardów urbanistycznych –stanowi, że mogą być one opublikowane w formie urzędowych wytycznych w Dzienniku Urzędowym „Monitor Polski”.
Obecna praktyka
Obecnie funkcjonujące przepisy regulujące planowanie i zagospodarowanie przestrzenne nie stanowią sprawnie działającego mechanizmu zapewniającego zrównoważony rozwój kraju przy zachowaniu ładu przestrzennego i uwzględnieniu interesu publicznego.
W skutek ich stosowania dostrzec można systematyczny spadek wartości użytkowej przestrzeni, skutkujący występowaniem wielu konfliktów społecznych na różnych płaszczyznach, co niejednokrotnie poddawane było krytyce przez ekspertów w dziedzinie planowania i zagospodarowania przestrzennego, jak również zwykłych obywateli, który będą będących głównymi odbiorcami nowych przepisów.
Do chwili obecnej wielokrotnie podejmowano próbę nowelizacji przepisów prawa regulujących powyższą materię, jednakże z uwagi na ich incydentalny charakter, pełniły one funkcję łagodzącą, nieeliminującą pojawiających się problemów w stopniu kompleksowym. Niejednokrotnie powodowały one działania przeciwne do zamierzonych, potęgując tym samym dysfunkcję systemu.
Liczba aktów prawnych dotyczących problematyki planowania przestrzennego wynosi co najmniej 70, uwzględniając ustawy z różnych dziedzin, a także przygotowywane doraźnie specustawy regulujące procesy inwestycyjne w kolejnych sektorach.
W wielu przypadkach w procesie ich konstruowania i/lub zmian nie był brany w wystarczającym stopniu pod uwagę aspekt przestrzenny.
W efekcie liczba przepisów prawa mających wpływ na proces planowania przestrzennego, innych niż wynikające z upup jest nadmiernie duża, a ich monitorowanie i aktualizacja jest skomplikowana i czasochłonna.
Duża liczba aktów odnoszących się do materii planowania przestrzennego powstała przed wejściem w życie aktualnej ustawy planistycznej, co wywołuje nierozwiązane w przepisach wprowadzających ustawę kolizje proceduralne.
Cele i założenia Kodeksu
Celem Kodeksu urbanistyczno-budowlanego, „Kodeks” jest:
1) przywrócenie i zapewnienie efektywnego prowadzenia polityki przestrzennej oraz wzmocnienie partycypacji społecznej w tworzeniu polityk przestrzennych na wszystkich poziomach planowania.
2) poprawa przewidywalności i usprawnienie procesu inwestycyjno-budowlanego,
3) efektywne lokalizowanie i realizacja inwestycji publicznych.
Cele te zostaną osiągnięte poprzez wprowadzenie mechanizmów zwiększenia aktywności planistycznej gmin wraz z narzędziami umożliwiającym i koncentrację inwestycji na terenach zurbanizowanych i wyposażonych w adekwatną infrastrukturę oraz zabezpieczenie interesów inwestorów, a także poprzez zwiększenie efektywności przepisów systemu planowania przestrzennego oraz nadzoru, a także kontroli społecznej.
W celu rozwiązania ww. problemów, w projekcie ustawy przyjęto następujące szczegółowe cele regulacji:
- Wzmocnienie roli dokumentów poziomu krajowego w systemie planowania przestrzennego.
- Zapewnienie spójności dokumentów i aktów służących kształtowaniu polityki przestrzennej na szczeblu krajowym, wojewódzkim / regionalnym i lokalnym.
- Wprowadzenie wymogu monitorowania i programowania potrzeb rozwojowych.
- Stworzenie systemu realizacji ICP.
- Usprawnienie procedur planistycznych.
- Zapewnienie szerszej partycypacji społecznej, jawności i przejrzystości procesu planowania przestrzennego.
- Poszerzenie katalogu zasad obowiązujących w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w zakresie wymagań
dotyczących kształtowania ładu przestrzennego.
- Ograniczenie konfliktów społecznych i przestrzennych związanych z lokalizacją inwestycji silnie oddziałujących na przestrzeń.
- Wprowadzenie nowych zasad dotyczących skutków finansowych uchwalenia planu miejscowego, w tym odszkodowań.
- Zapewnienie zgodności zagospodarowania na obszarach pozbawionych planu miejscowego z polityką przestrzenną gminy, w tym odejście od instytucji decyzji WZ i postawienie szeregu wymagań dotyczących lokalizacji inwestycji innej niż ICP bez planu miejscowego, tak by inwestycja ta wpisywała się najbliższe sąsiedztwo, miała zapewnioną infrastrukturę techniczną i społeczną oraz jej funkcjonowanie nie stanowiło uciążliwości dla sąsiadów.
- Znaczące przyspieszenie procesu inwestycyjno-budowlanego i zmniejszenie obciążeń administracyjnych –dla terenów objętych planami miejscowymi proces od decyzji inwestora o realizacji inwestycji do pozwolenia na budowę nie powinien trwać dłużej niż miesiąc.
- Wprowadzenie obowiązku prowadzenia ujednoliconych planistycznych baz danych gromadzących: informacje prezentowane przez akt planistyczny, w tym informacje przestrzenne, a także informacje o tym akcie.
- Utworzenie centralnego punktu dostępowego do rejestru publicznego o planowanym zagospodarowaniu przestrzennym, prowadzonego w systemie teleinformatycznym.
- Eliminacja istniejących rozbieżności w interpretacji i stosowaniu przepisów
Akt Planowania Przestrzennego
W akcie planowania przestrzennego powinno się uwarunkowania rozwoju obszaru nim objętego, w tym uwarunkowania środowiskowe, społeczne, ekonomiczne, gospodarcze i kulturowe wynikające w szczególności z:
1) ładu przestrzennego oraz wymogów jego ochrony i kształtowania;
2)potrzeb i możliwości rozwojowych, wynikających w szczególności z prognozy, a także innych analiz ekonomicznych, środowiskowych, społecznych, zdrowotnych i demograficznych;
3) stanu środowiska, w tym stanu rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej, wielkości i jakości zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody, krajobrazu, w tym krajobrazu kulturowego oraz gruntów rolnych i leśnych;
4) stanu i zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej;
5) inwestycji celu publicznego, w tym ich rozmieszczenia, lokalizacji oraz funkcjonowania;
6)dotychczasowej funkcji i zagospodarowania terenów i stopnia ich wyposażenia w infrastrukturę społeczną, infrastrukturę techniczną, system transportowy i usługi infrastrukturalne, niezbędne do obsługi istniejącej i planowanej zabudowy;
7) stanu i stopnia uporządkowania elementów,
8) warunków i jakości życia mieszkańców, w tym ochrony ich zdrowia, dostępu do usług o podstawowym charakterze oraz transportu publicznego;
9) występowania obszarów, terenów i obiektów, wyznaczanych na podstawie przepisów
odrębnych, w tym przez organy inne niż organy uchwalające akt planowania przestrzennego, a których wyznaczenie skutkuje koniecznością uwzględnienia w akcie planowania przestrzennego ustaleń dotyczących sposobu zagospodarowania tych obszarów, terenów i obiektów
Ustalenia aktu planowania przestrzennego o charakterze proceduralnym, w tym uzależniającym możliwość zagospodarowania nieruchomości w sposób w nim określony od uzyskania zwolnień z istniejących zakazów, uzyskania zgód, uzyskania odstępstw od obowiązujących przepisów dotyczących warunków i norm, zawarte bez wyraźnej podstawy ustawowej, są nieważne Akt planowania przestrzennego składa się z części graficznej i tekstowej.
Część graficzna aktu stanowi cyfrowe opracowanie kartograficzne, tworzone na podstawie planistycznej bazy danych.
Cześć graficzna aktu oraz baza danych sporządzane są w państwowym systemie odniesień przestrzennych.
Akt planowania przestrzennego jest uchwalany w formie dokumentu elektronicznego
Przystępując do sporządzenia aktu lub jego zmiany zakłada się lub aktualizuje, a następnie prowadzi i utrzymuje planistyczną bazę danych.
Planistyczna baza danych zawiera:
1) granice obszaru obowiązywania aktu;
2) granice wydzieleń ze wskazanym planowanym zagospodarowaniem przestrzennym;
3) regulacje dodatkowe, w tym wynikające z uwarunkowań, wyrażone przez obiekty przestrzenne zawierające informacje o ograniczeniach w zagospodarowaniu przestrzennym wraz z ich odniesieniem przestrzennym;
4) dokumentację prac planistycznych;
5) metadane.
Planistyczna baza danych podlega włączeniu do infrastruktury informacji przestrzennej w terminie nie później niż 30 dni od daty ogłoszenia aktu, a jeżeli akt nie podlegał ogłoszeniu – w terminie 30 dni od jego uchwalenia, a jeżeli podlega kontroli nadzorczej wojewody – od upływu terminu na wydanie rozstrzygnięcia nadzorczego.
Przemysław Gogojewicz
Kancelaria Usług Prawnych
kancelaria@gogojewicz.pl
Podstawa prawna
Projekt ustawy kodeks urbanistyczno- budowlany